Ο ΙΕΡΟΨΑΛΤΗΣ ΚΑΙ ΤΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ (5)

 Άλλα προσόντα που συντελούν στην καλή ψαλμωδία .

Συνεχίζουμε την σειρά αναφορών στον Ιεροψάλτη και το έργο του που έχουμε ξεκινήσει πριν από το Πάσχα με την βοήθεια του βιβλίου του Δ.Γ. Παναγιωτόπουλου ''Θεωρία και πράξη της Β.Εκκ.Μουσικής'', καθώς και με δικές μας χρήσιμες επισημάνσεις.   

Ευκρινής προφορά.  Ως κανόνα πρέπει να έχει ο ψάλτης το ότι οι εκκλησιαζόμενοι δικαιούνται να ακούν καθαρά όλες τις λέξεις, διότι πως αλλιώς θα αντιληφθεί ο λαός τα ψαλλόμενα ώστε να συμμετέχει ενεργά και αυτός με την προσωπική του προσευχή για να μπορέσει να κατανυχθεί. Αυτό ο ιεροψάλτης μπορεί να το πετύχει έχοντας, πρώτο  την σωστή χρονική αγωγή που αρμόζει σε κάθε μέλος, δεύτερο την ευκρινή προφορά των φωνηέντων ''φτιάχνοντας τα ''  σωστά στην στοματική κοιλότητα,  και τέλος το καθαρό ''κτύπημα'' των συμφώνων χωρίς μαγαδισμούς , μιρμιρισμούς  και ενδόφωνα, στόχος μας είναι η προφορική μετάδοση του Θείου Λόγου ευκρινώς ...στον λαό.

Κανονική αναπνοή . Δεν θα πρέπει ο ψάλλων να κρατά την αναπνοή του για πολύ ώρα , αυτό, και κουραστικό για τον ίδιο είναι, αλλά και θα τον αναγκάσει να πάρει ανάσα αφού εξαντλήσει όλα τα αποθέματα, σε σημείο που δεν πρέπει. Δεν θα πρέπει ποτέ να παίρνουμε  αναπνοή στα μισά μιας λέξεις, (...εξαίρεση αποτελούν τα παπαδικά μέλη καθώς και τα αργά στιχηραρικά....) διότι έτσι δεν βγάζει νόημα ο ακροατής -πιστός. Αναπνοή παίρνουμε, στα σημεία εκείνα που μέσα στο μουσικό μας κείμενο είναι σημειωμένα με σταυρό (..ή κώμα...κατά άλλους εκδότες ...), αν δεν υπάρχει τέτοια διευκρίνηση μέσα στο μουσικό μας κείμενο ας ακολουθήσουμε τους παρακάτω κανόνες: (α)Στις καταλήξεις: εντελείς , ατελείς τελικές όπου σηματοδοτούν το τέλος μιας ενότητας είτε αυτή είναι μουσική ( σχεδόν πάντα) είτε είναι νοηματική. (β) Αν το προηγούμενο δεν είναι εφικτό είτε γιατί η κατάληξη ''αργεί'' είτε διότι εμείς έχουμε ξεμείνει από αέρα, τότε στο τέλος κάποιας λέξης που καθυστερεί για δύο ή και περισσότερους χρόνους ''κλέβουμε'' τον τελευταίο χρόνο και παίρνουμε μια γρήγορη αναπνοή έως την επομένη κατάληξη. (γ) Άλλο ένα σημείο όπου μπορούμε να γεμίσουμε τις ''αποθήκες μας'' από  αέρα είναι στις παύσεις. Σημειώνουμε εδώ ότι η αναπνοή μας θα πρέπει να είναι σύντομη , ήρεμη και όχι θορυβώδης σαν ασθματικοί μιμούμενοι ίσως κάποιους λαϊκούς βάρδους.

Οι Ιταλικές μουσικές σχολές δίνουν τεράστια σημασία στην αναπνοή σε σημείο που πιστεύουν , πως όποιος ξέρει να αναπνέει ξέρει και να τραγουδά. 

Όλα τα παραπάνω βέβαια θα πρέπει να είναι  μέσα στα πλαίσια της χρονικής αγωγής του κειμένου χωρίς να αυξομειώνουμε τον χρόνο-ρυθμό,.. διότι .....ο έχων χρόνο είναι μισός μουσικός...όπως έχουμε τονίσει και σε άλλες δημοσιεύσεις μας.

Ένταση της φωνής. Η ψαλμωδία δεν θα πρέπει να έχει πάντα την ίδια ένταση ..(..φαινόμενο γκάιντα..).. αλλά να ποικίλει.... άλλοτε να είναι εντονότερη και άλλοτε ασθενέστερη. Η αυξομείωση της εντάσεως της φωνής ανάλογα τα ψαλλόμενα, το νόημα που θέλουμε να αποδώσουμε , την ιερότητα της στιγμής και γενικά στη διαμόρφωση της όλης μυσταγωγίας είναι ένα πάρα πολύ καλό και αποτελεσματικό εκφραστικό μέσο, και προσόν για τον Ιεροψάλτη που θα το κατακτήσει και θα το διαχειρίζεται σωστά. Η ψαλμωδία θα είναι ομορφότερη, εντεχνότερη,  αλλά και ποιο ξεκούραστη τόσο για τον ψάλλοντα όσο και για τους ακροατές.

Ιδού μερικές συμβουλές σχετικά με την ένταση της φωνής μας :

 Στις  καταλήξεις και ειδικά στις τελικές θα πρέπει να βαίνουμε με ηρεμία και σταδιακό σβήσιμο της φωνής.

Όταν  επαναλαμβάνεται , το ίδιο μέλος (όπως το Τρισάγιο.... το ..ει το όνομα.. ..κα.) θα πρέπει να λέγονται με διαφορετική ένταση το πρώτο με το δεύτερο κ.τ.λ.

Εν μέσω τροπαρίων με άλλο τρόπο θα εκτελεστεί το παρακλητικό, με άλλο το πανηγυρικό, το παθητικό, το αμαρτωλό,  το σκοτάδι, το φως , ο Άδης,  ο ουρανός , το όρος το υψηλό, και οι οπές της γης, κ.τ.λ.

Θα πρέπει ιδιαιτέρως να προσέξουμε την υπερβολική ένταση της φωνής (..και ειδικά τη σήμερον με τις μικροφωνικές των εκκλησιών...) και κυρίως στα οξέα τετράχορδα, να μην βιάζουμε το λάρυγγά μας και ιδίως να μην ''φορτώνουμε'' τους φθόγγους με όγκο φωνής αλλά σαν πέταγμα πεταλούδας ...(..και όχι σαν Ντακότα...).. να ενδιατρίβουμε εκεί στα ψηλά ώστε να έχουμε την απαιτούμενη ευελιξία.

Για να πετύχουμε όμως το παραπάνω θα πρέπει  να έχουμε επιλέξει το σωστό ύψος της βάσης του μουσικού μας κειμένου, να είμαστε προετοιμασμένοι, κατά το κοινώς λεγόμενο, διαβασμένοι. Γνωρίζω Ιεροψάλτες, που στα μέλη όπου απαιτούνται πολύ χαμηλές  και πολύ ψηλές νότες έχουν σημειώσει στο κείμενο τη χαμηλότερη και την υψηλότερη νότα έτσι ώστε σε συνδυασμό με τις δυνατότητές τους,  να επιλέγουν με τον τονοδότη (διαπασών)  την κατάλληλη βάση για το συγκεκριμένο μέλος.

Στην πράξη τα πράγματα είναι λίγο διαφορετικά διότι στις ακολουθίες μέσα στον Ναό υπάρχει συνεργασία και άλλων ατόμων (Ιερέως , Λαμπαδαρίου, βοηθών κ.α.)

Εκεί θα πρέπει να υπάρξει πραγματική συνεργασία ώστε να βρίσκεται  κάθε φορά μια χρυσή τομή έτσι ώστε ούτε και οι βαρύτονοι να ξελαρυγγιάζονται αλλά ούτε και οι τενόροι ( το πλήθος του ανδρικού πληθυσμού...) να ''σκάσουν'' στα χαμηλά , γιατί σημειωτέων... ότι κακό κάνουν οι υψίφωνες νότες για κάποιον βαρύτονο, τόσο κακό κάνουν και οι χαμηλές για κάποιον τενόρο ή υψίφωνο.

Και με αυτά τα λίγα που αναφέραμε για την ένταση της φωνής, καθώς και με τις προηγούμενες τέσσερις αναρτήσεις που έχουμε πραγματοποιήσει,   κλείνουμε την ενότητα ''Ο ΙΕΡΟΨΑΛΤΗΣ ΚΑΙ ΤΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ'.'

ΧΡΙΣΤΟΣ ΑΝΕΣΤΗ