30 Μαρτίου 2013

Γ 28 Β' Κυριακή Νηστειών

Μια νέα εκπομπή στην αγάπη σας με μέλη σχετικά μετην Β' Κυριακή των νηστειών....

καλή ακρόαση...




Επίσης ένα σπάνιο μέλος από τα αργά ιδιόμελα του Ιακώβου , και σε ερμηνεία του μεγαλοπρεπέστατου Αθανασίου Καραμάνη:



29 Μαρτίου 2013

Ἑρμηνεία τῆς εὐχῆς τοῦ ἁγίου Ἐφραὶμ τοῦ Σύρου «Κύριε καὶ Δέσποτα τῆς ζωῆς μου»


 

Νικολάου, μητρ. Μεσογαίας κα Λαυρεωτικς

Με τη βοήθεια του Θεού φθάσαμε στο ξεκίνημα της Μεγάλης Σαρακοστής που θα μας οδηγήσει στη μεγάλη εορτή του Πάσχα. Αυτή η ευλογημένη περίοδος, ειδικά στην εποχή μας και στις δυσκολίες που ζούμε όλοι μας, δεν πρέπει σε καμία περίπτωση να μας αφήσει ίδιους... Θα ήταν μεγάλη αδικία για καθένα από εμάς να περάσει η Σαρακοστή ανεκμετάλλευτη... Θα πρέπει να κάνουμε κάτι, ώστε να αλλάξει λίγο η πορεία της ζωής μας, να μεταμορφωθεί λίγο η ψυχή μας.
 
Στόχος τς πνευματικς μας πορείας εναι μοίωσή μας μ τν Θεό, ποία πιτυγχάνεται δι το ναρέτου βίου. ρετ εναι μία γενικ λέξη, πο ναλύεται μως σ π μέρους ρετές. Δν χει ν κάνει τόσο μ τ βιώματα, τς μπειρίες, λλ μ κάτι κάπως πι πρακτικό, κάπως πι καθημερινό, πο ποτελε τν καρπ τς πνευματικς ζως. πνευματική μας ζω μπορε ν χει τ στοιχεα τς ξωτερικς λατρείας, μπορε ν διακατέχεται π τ χαρακτηριστικ το πνευματικο λόγου, μπορε ν διαβάζουμε τν λόγο το Θεο, ν μιλμε γι τ πνευματικά, ν χουμε συνήθειες πνευματικς κα γνώσεις θεολογικές, λλά, ν τ χέρια μας δν εναι γεμάτα π καρπούς, ν ζωή μας δν εναι στολισμένη μ συγκεκριμένες ρετές, τότε μλλον ζημι κάνει μαρτυρία μας κα μλλον καταστροφ συμβαίνει στν ψυχή μας. Εναι νάγκη, λοιπόν, ν πάρχουν τ σκαλοπάτια τν συγκεκριμένων ρετν, πο δηγον τν ψυχή μας π τ πίγειο φρόνημα στς οράνιες καταστάσεις γι τς ποες διαρκς μς μιλάει κκλησία μ τόση πίστη, μ τόση γάπη, μ τόση διάθεση ν μς κάνει μετόχους ατν τν μεγάλων ελογιν.
π πο λοιπν ν μπομε σ ατ τ στάδιο τν ρετν, π ποι πόρτα ν εσέλθουμε σ ατν τν χρο το πρακτικο βίου, π πο ν ρχίσουμε τν νοδο, ν κολουθήσουμε τ σκαλοπάτια πο θ μς φθάσουν στν κορυφή; Τί ν χρησιμοποιήσουμε ς φορμή;
πάρχει μία προσευχή, πο εμαι βέβαιος πς ο περισσότεροι π μς τ γνωρίζουν. Εναι μία προσευχ πο προσδιορίζει τ Μεγάλη Τεσσαρακοστή, τ λέμε μόνο σ ατν τν περίοδο. Μία προσευχ μετανοίας, πο νοίγει τος ρίζοντές μας. Μία προσευχ ποία πάρχει σ λες νεξαιρέτως τς κολουθίες. Μάλιστα, σ μερικς μφανίζεται κα δύο φορές. Μία πολ παλι προσευχ , ποία μως πολ βαθει περιγράφει τν νθρώπινη ψυχ κα τν γώνα της, τ μυστήριο κα τν προοπτική της. Εναι προσευχ το σίου φραίμ.
«Κύριε κα Δέσποτα τς ζως μου, πνεμα ργίας, περιεργείας, φιλαρχίας κα ργολογίας μή μοι δς. Πνεμα δ σωφροσύνης, ταπεινοφροσύνης, πομονς κα γάπης, χάρισαί μοι τ σ δούλ. Ναί, Κύριε Βασιλε, δώρησαί μοι το ρν τ μ πταίσματα, κα μ κατακρίνειν τν δελφόν μου, τι ελογητς ε, ες τος αώνας τν αώνων. μήν».
Τόσο μικρ λλ τόσο περιεκτική! Μάλιστα, κατ τ τυπικ τς κκλησίας δν παγγέλλεται πλ λλ συνοδεύεται π κινήσεις μετανοίας. Στ μοναστήρια, ν τυχν χετε πάει, τηρεται πακριβς τ τυπικ ατό, πως ναγράφεται στς φυλλάδες κα στ ρολόγιο. Λέγει κε τι ποιομε τρες μετανοίας μετ π τν κάθε στίχο κα μετ κάνουμε δώδεκα μικρς κα παναλαμβάνουμε τ τελευταο κομμάτι κα μετ λλη μία μεγάλη.
Δηλαδή, «Κύριε κα Δέσποτα τς ζως μου...» -τελειώνουμε τ πρτο κομμάτι- κα κάνουμε μία στρωτ δαφιαία μετάνοια, π ατς τς μεγάλες, τς βαθιές. Συνεχίζουμε: «Πνεμα δ σωφροσύνης, ταπεινοφροσύνης, πομονς κα γάπης...»· δεύτερη μετάνοια. «Δώρησαί μοι το ρν τ μ πταίσματα...»· τρίτη μετάνοια. Κα μετ σιωπηρς λέγοντας τ «Κύριε λέησον» τ «λάσθητί μοι τ μαρτωλ» κάνουμε δώδεκα σταυρωτς μικρς μετάνοιες. Ατ στ μοναστήρια. Κα παναλαμβάνουμε τ «Ναί, Κύριε Βασιλε, δώρησαι μο το ρν τ μ πταίσματα» κα κάνουμε λλη μία μεγάλη μετάνοια. λα ατά, στε ν τν καταλάβει τν προσευχ χι μόνον σκέψη μας, χι μόνον ψυχή μας, λλ κόμη κα τ σμα μας. Ν τν καταλάβει λόκληρος αυτός μας. Εναι σημαντικ προσευχή. Εναι πόρτα κα δς κα τέρμα γι ποιον χει πνευματικ εστροφία ν ξιοποιήσει τ περιεχόμενό της κα ν φιλοτιμηθε στ ζωή του.
ς κάνουμε, λοιπόν, μία σύντομη ρμηνεία κα νάλυση ατς τς προσευχς, ν καταλήξουμε σ τέσσερις παρατηρήσεις πο δν εναι τόσο μφανες, ν κρατήσει καθένας τ μήνυμά του κα τσι ν τ πάρει συνοδ.

χορηγός, δηγός, περασπιστής, Κύριος

«Κύριε κα Δέσποτα τς ζως μου...»· τσι προσφωνομε τν Θεό. Κύριε, Σ πο εσαι κυρίαρχος, ποος κυβερνς κα δεσπόζεις στ ζωή μου. κφραση ατ εναι παρμένη π τ βιβλίο Σοφία Σειράχ, στ ποο πίσης πάρχει κα λλη μία σχετικ ναφορά: «Κύριε κα Θε τς ζως μου». Κύριος εναι χορηγς τς ζως, ατς πο δίνει τ ζωή. Κύριος εναι δηγς τς ζως, ατς πο κατευθύνει τ ζωή. Κύριος εναι περασπιστς τς ζως, πως λέγει ψαλμωδός (Ψαλμ. 26,1). Κύριος εναι ατς στν ποο νήκει ζωή μας.
Ξεκινομε τν προσευχ μς μολογώντας μ λα τ κύτταρα τς ποστάσεώς μας τι Θες εναι Κύριος της ψυχς μας. Σν ν λέμε τι γ δν θέλω ν κυβερν τν ψυχή μου. Θέλω λες τς λεπτομέρειες ν τς ρυθμίζει Θεός, λες της τς γωνις Ατς ν τς φωτίζει. Παντο Ατς ν χει τ δικαίωμά Του κα σ κάθε σημεο της ν παληθεύεται δική Του παρουσία. «ν τας χερσί σου ο κλροι μου» λέγει κάπου λλο ψαλμωδός (Ψαλμ. 30,16)· τι στ χέρια Σου βρίσκονται ο τύχες τς ζως μου. λη μας ζωή, π τν πρώτη στιγμ μέχρι κα τ τέλος της, τ γεγονότα τ ποα συμβαίνουν νδιαμέσως, ο γνωριμίες πο κάνουμε, ο φορμς τς σωτηρίας πο χουμε, ο πειρασμο π τος ποίους περνμε, λα εναι στοιχεα τ ποα βρίσκονται κάτω π τ βλέμμα το Θεο κα τ ποα μπορομε μες ν τ ναθέσουμε σ κενον, στε Ατς ν φροντίσει τ πς θ τ ντιμετωπίσουμε, θ τ διαχειρισθομε μ τν καλύτερο τρόπο.
Ξεκινομε, λοιπόν, τν προσευχή μας μ ατν τν μολογία, τι ζωή μας πρτον δν μς νήκει -φοβερ πράγμα· γι σκεφτετε το!- κα δεύτερον τι νήκει στ σύνολό της, σ κάθε λεπτομέρειά της, σ κάθε φάση της κα ξ λοκλήρου στν Θεό. Γι φαντασθετε τν αυτό σας κα τ ζωή σας ν οκοδομεται πάνω σ ατν τν πραγματικότητα, τι ζωή μου εναι να δρο σ μένα, τ ποο τ πιστρέφω ατοβούλως κα ατεξουσίως στν Δωρητή μου, πο εναι Χριστός. Κα Ατς τν κυβερν! Πέφτω τ βράδια κα κοιμμαι. Δν μ νοιάζει τίποτα. Δν φοβομαι οτε τς δοκιμασίες μου, οτε τος πειρασμούς μου, οτε τ τέλος μου, οτε τ τέλος τν γαπημένων προσώπων μου, διότι ζωή τους εναι κα ζωή μου κα ζω λων μας νήκει στν Θεό. τσι ξεκινομε. Μ ατ τ νοιγμα, μ ατ τ δόσιμο, μ ατν τν λευθερία. «Κύριε κα Δέσποτα τς ζως μου».

ργία

Τέσσερα πράγματα ν μν πιτρέψεις ν συμβον μέσα μου. «Πνεμα ργίας, περιεργίας, φιλαρχίας κα ργολογίας». Μν πιτρέψεις ν πάρξει μέσα μου μία κατάσταση ργίας, τεμπελις, ραθυμίας, κηδίας, διαφορίας, νορεξίας. Ατ θ πε ργία. Ν εμαι ργός, βραδύς, χωρς σωτερικος παλμούς, χωρς δυναμικ μέσα στν ψυχή μου. νας μουδιασμένος, μαραμένος, χωρς νδιαφέρον γι πνευματικά. Φοβερ ρρώστια, δίως τς ποχς μας. Πολλς φορς βλέπουμε νέα παιδι νόρεκτα, μλλον κουρασμένα -ν τν π τν λέξη - βαριεστημένα, χωρς διάθεση, χωρς χυμούς, χωρς νθουσιασμό. Δν μπορομε τσι ν προχωρήσουμε. Λέει στ σοφ βιβλίο τς Κλίμακος τι ργία εναι περιεκτικν το θανάτου στοιχεον, εναι κάτι τ ποο θυμίζει τν θάνατο στν νθρωπο. Πς εναι δυνατν ν προχωρήσει στ ζω νας ποος διακρίνεται π τεμπελιά; Γι᾿ ατ κα κηδία, ατ περ τ πνευματικ διαφορία, θεωρεται π τος Πατέρες τς κκλησίας μας ς να π τ πτ θανάσιμα, λέθρια γι τν ψυχή μας, μαρτήματα. Ατ εναι κηδία, ργία. Ατ θέλει βία κα πίεση γι ν καταπολεμηθε. « βασιλεία τν ορανν βιάζεται κα βιαστα ρπάζουσιν ατν» (Ματθ. 11,12).
Ατο πο ξέρουν ν ζορίζονται, ν σκονται, ν πιμένουν, ν γωνίζονται, ατο ρπάζουν τ Βασιλεία το Θεο. Ατο πο ργον, πο τεμπελιάζουν, πο δν μπορον, πο παραδίδονται τσι στν χαλαρ αυτ τος ατο μένουν δίχως γεύσεις, δίχως καρπούς. Ατ μ δύο λέξεις σημαίνει, χωρς γώνα, χωρς σκηση, τ πράγματα δν θ μπορέσουν ν πάρουν τν καλ πορεία γι τν ψυχή μας. Νά γιατ ξεκινομε τ σαρακοστιαν προσευχή μας ζητώντας ν μν πιτρέψει Θες τν ργία κα τν κηδία κα τ ραθυμία στν ψυχή μας.

περιέργεια

«Πνεμα», πίσης, «περιεργίας». Ἐὰν ργία εναι τ ν χαθε κάνεις μέσα στ τίποτα, περιέργεια εναι τ ντελς ντίθετο: ν σκορπίζεται μέσα στ παντο, ν χώνεται παντο κα πάντα. Ν θέλει ν τ μάθει κανες λα. Λέει νας π τος Πατέρες: «μισ τ χαμερπς πάθος τς περιεργίας». Ατ τ πάθος τς περιεργίας πο μ κάνει ν σέρνομαι χαμηλά. Ατ θ πε χαμερπές· σημαίνει ν ρπω χάμω. Ατ τ πάθος νδημε μεταξ τν χριστιανν. Διαβάζουμε πι εκολα να κουτσομπολίστικο θρησκευτικ περιοδικ παρ τν Κλίμακα. Παρακολουθομε πι εκολα μία σκανδαλιστικ κπομπ στν τηλεόραση παρ συμμετέχουμε σ μία γρυπνία. Ατ εναι περιέργεια· ν ξέρεις, ν ψάχνεις τ ζω το διπλανο σου. Σν ν τν βλέπεις μ τς πιτζάμες τς ποστάσεώς του. Ν νακαλύπτεις τ μυστικά του, χωρς κανέναν λόγο. Ν φήνεις στν κρη τν θησαυρ κα ν μπερδεύεσαι μ τ σκουπίδια.
Ατ δημιουργε ναν σκορπισμό, μία διάχυση κα τσι δν συγκροτεται ψυχή. Ζητομε, λοιπόν, ατ τ πάθος, τ ποο, πάλι κατ τν γιο ωάννη τς Κλίμακος, ποψύχει τ θερμότητα τς ψυχς, δηλαδ ρίχνει τ θερμοκρασία της κα δν μπορε ν θερμανθε, στε ν λειτουργήσει μ νθουσιασμ κα βάθος, ν μν πιτρέψει Θες ν φωλιάσει μέσα μας.

φιλαρχία

Τρίτο πάθος «φιλαρχία», φιλοπρωτία. Κοιν ρρώστια. λοι τν χουμε μέσα μας. Θέλουμε ν εμαστε ο πρτοι. Θέλουμε ν εμαστε μες ο ποδέκτες, χι πλς τιμν, λλ τν καλυτέρων τιμν. Στ σύγκριση ν εμαστε μες π τν δεύτερο πι μπροστ κα μάλιστα μ σαφήνεια. Ατ τ πρόβλημα τ χουμε κα μέσα στν κκλησία. Τόσο συχν τσακωνόμαστε ποις θ εναι πρτος. Μ τί σημασία χει ατό; Μπορε ν εσαι ερέας κα ν πιδιώκεις σ ν διαβάσεις τ πρτο Εαγγέλιο τς Μεγάλης Πέμπτης κα χι συνεφημέριός σου. Μπορε ν εσαι ψάλτης κα ν διεκδικες σ ν ψάλεις τ καλ κομμάτια κα χι λλος, πο μπορε κα ν χει καλύτερη φων περισσότερες γνώσεις ψαλτικς. Πς μς κυβερνάει διάβολος! Μ νόητα πράγματα!
Βλέπετε κα τος Μαθητές, ν Κύριος τους ναγγέλλει περ το πάθους Του, τν δια ρα, ρχίζουν ο δύο, ωάννης κα άκωβος, ν ζητον πρωτοκαθεδρίες στ Βασιλεία το Χριστο. Κα τ φοβερ ποι εναι; τι δν μειναν μόνοι ατο ο δύο ν διεκδικον τ πρωτεα, λλ νοχλήθηκαν κα ο πόλοιποι κα στράφηκαν ναντίον τους. Προφανς γιατ κα ατο θελαν π μέσα τους ν εναι πρτοι. Ο ρωες ατο τς πίστεως, ατο πο διώχθηκαν κα μετ μαρτύρησαν, ατο ο διοι ρνήθηκαν, ο διοι γκατέλειψαν, ο διοι τσακώθηκαν λίγο πρ το πάθους ποις θ εναι πρτος. Κύριος μως τος δίνει τ μάθημα τ νύχτα το Μυστικο Δείπνου λέγοντας τι πρτος πρέπει ν εναι ατς πο πιλέγει μετ σωτερικς λευθερίας κα νέσεως τ θέση το τελευταίου. Τί ραο πράγμα! Ν μπες σ ναν χρο πο θ διαδραματιστε μία κπληκτικ σκηνή, που π μέσα σου ν θέλεις ν βλέπεις κα ν κος. Κα κε ν σο προτείνουν ν διαλέξεις ποια θέση θέλεις, κόμη κα τν καλύτερη. Κι σ ν πιλέγεις εκολα τν τελευταία. Ν εσαι μέσα λλ κρυμμένος στν κρη. Κα ατ γι ν μπον ο λλοι πρν π σένα, γι ν πολαύσουν ατο πι πολ π σο σύ. Γι ν εναι μεγαλύτερη χαρά σου π τν πόλαυση τς παραστάσεως χαρά τους.
«Τ τιμ λλήλους προηγούμενοι» (Ρωμ. 12,10), λέγει πόστολος Παλος. χι φιλοπρωτία, χι πρωτοκαθεδρία. χι ατ τ φίλαρχο φρόνημα, ν εμαι πρτος, λλ ν θέλω ν τιμήσω τν λλο, ν θέλω ν τιμηθε λλος. Ν το κχωρήσω τ δικαιώματα, ν εμαι διακονν, ν εμαι ετυχισμένος σχατος, ελογημένος οραγός, ναπαυμένος στ θέση μου, στν κρη τς ορς. Ατς μως πο θ εναι μέσα στν γκαλιά, που λοι ο λλοι θ εναι καλύτεροί μου. Τί ραο πράγμα! Ν χαίρομαι τν ελογία τν δωρεν το Θεο κα τν ρετν τν δελφν. «Πνεμα», λοιπόν, «φιλαρχίας»,ν θέλω ν περέχω γώ, κα φιλοπρωτίας,«μή μοι δς».

ργολογία

«Πνεμα ργίας, περιεργείας, φιλαρχίας» κα τέταρτον «ργολογίας». Τί θ πε ργολογία; Κουτσομπολιό. χρηστολογία. πάρχει κάτι πο λέγεται περιαυτολογία· ν μιλς γι τν αυτό σου. Κακ πράγμα! πάρχει κάτι λλο πο λέγεται καυχησιολογία· ν ρχίσεις ν καυχσαι γι τν αυτό σου. λλη ρρώστια! πάρχει λλο να πάθος πο λέγεται πολυλογία· ν μιλς κατάσχετα κα λλος ν μν μπορε ν πάρει σειρ ν πε κάτι. Κα πάρχει κα ατ πο λέγεται ργολογία, τ ποο σημαίνει ν λς νοησίες χρηστα πράγματα. Λόγια πο δν χρειάζονται, πο δν προσφέρουν τίποτα. Συχν μολογομε τι «πγα κα σκότωσα τν ρα μου. Επαμε κα κανένα χαζό». χι τέτοιο πράγμα. π τ στόμα μας «λόγος ργός», δηλαδ μ ζωντανός, μ οσιαστικς «μ κπορευέσθω» (φεσ. 4,29), ν μν βγαίνει, μς προτρέπει κκλησία μας κα ο γιοί μας. Γι φαντασθετε πάλι τ ζωή μας ν οκοδομεται πάνω σε περιεκτικούς, οσιαστικος λόγους. Ν μν χει, λοιπόν, οτε τ γκάθι το χρηστου, νόητου λόγου, οτε το περίεργου λόγου, οτε το κατακριτικο λόγου, οτε το περοχικο λόγου, λλ ν εναι στόμα καθαρό, λόγος παστρικός, πεντακάθαρος. «Ε τις ν λόγ ο πταίει, οτος τέλειος νήρ», λέει στν πιστολ το ακώβου (ακ. 3,1). Ατς πο χει καθαρ στόμα κα δν φταίει μ τ στόμα του ατς γγίζει πλέον τν κατάσταση τς τελειότητος.
Καθώς, λοιπόν, ζητομε π τν Θε ν μν πιτρέψει στν ψυχή μας τν παρουσία ατν τν τεσσάρων δυναμιν, στν οσία, μ τν προσευχ ατή, ζητομε τν ποκατάστασή τους π τέσσερις ρετές: ντ τς ργίας, τ φιλότιμο κα τν γιο ζλο. Στ θέση τς περιέργειας, τ περίεργον, τ περίσπαστον κα τ σύνεση. ντ τς φιλαρχίας, τν ποχωρητικότητα κα τν εγεν συστολ . Καί, τέλος, ντ τς ργολογίας, τ σιωπ κα τν «λατι ρτυμένον λόγον» (Κολ. 4,6).
σιος, μως, φραμ στν περίφημη προσευχή του δν ζητάει μόνον τν παλλαγ π τ τέσσερα μεγάλα πάθη πο προαναφέραμε, λλ ζητάει π τν Κύριο κα τ δρο τεσσάρων μεγάλων ρετν: «Πνεμα σωφροσύνης, ταπεινοφροσύνης, πομονς κα γάπης». Τέσσερις κπληκτικς ρετές!

Σωφροσύνη

Πρώτη ρετή, σωφροσύνη. Σωφροσύνη βγαίνει π τς λέξεις σος κα φρν-φρενός, κα σημαίνει χω σώας τς φρένας, κέραιο τν νο μου. Σωφροσύνη μ τν εδικ ννοια το ρου σημαίνει γκράτεια, γνότητα, καθαρότητα στ σμα κα στν ψυχή. Μ τν ερύτερη μως ννοια σωφροσύνη σημαίνει γενικευμένη κεραιότητα. Τ ν μν χει κανες στ μυαλό του τν ρρώστια τν μειονεκτικν λογισμν, τν νοσηρν σκέψεων.
Στν ντίθετη περίπτωση, νθρωπος δν χει σώας τ φρένας του. Νομίζει τι λοι τν κυνηγον, τι λοι το δημιουργον προβλήματα, τι λοι χουν παράπονα. Κα δν χει κανένας. Δν σχολονται μαζί του. Δν χει σώας τ φρένας, λένε. Τ χασε. Εναι διαταραγμένη σορροπία τς σκέψης του. Σωφροσύνη, λοιπόν, σημαίνει καθαρότητα κα κεραιότητα. ν εναι κανες σορροπημένος πνευματικά, ν μπορε λογισμός του ν λειτουργε μ σαφήνεια, χωρς ρρώστιες ψυχολογικο τύπου, μειονεξία καχυποψία κυκλοθυμία κ.ο.κ.
πρώτη, λοιπόν, ρετ εναι καθαρότητα, καθαρότητα το σώματος κα τς ψυχς. ποχ πο ζομε εναι ποχ πο μολύνει ατν τν καθαρότητα τς ψυχς. Εκολα τ μάτι μας ρχίζει ν κλέβεται π ψευτοέρωτες -«κ το ρν τίκτεται τ ρν»- κα τ σμα μας ν λκύεται π λάθος κανοποιήσεις κα κάνουμε τς λέθριες ποχωρήσεις, πο τς σκεπάζει μετ συμβιβασμς μίας δύσκολης ποχς, ποία λα ξέρει ν τ δικαιολογε. Χριστιανς μως σημαίνει πεντακάθαρη κατάσταση. πως λέει γιος ωάννης Χρυσόστομος γι τος ερες, κα γιατί χι γι κάθε χριστιανό, πρέπει ν εναι καθαρότερος π τς κτίνες το λίου. χι τ μυαλ συνέχεια στ πονηρό, στ σαρκικό, στ ρυπαρό, λλ ν ναπαύεται σκέψη κα διάθεση σ ,τι εναι καθαρό, διότι μόνον καθαρότητα τς ψυχς γγυται τ θέα το Θεο: «Μακάριοι ο καθαρο τ καρδί τι ατοί, τν Θεν ψονται» (Ματθ. 5,8).
πρώτη, λοιπόν, ρετ πο προσευχόμαστε κα ζητομε ς δρο π τν Θε εναι σωφροσύνη, ατ κεραιότητα πο κάνει τν νθρωπο ν μν εναι σν ραγισμένο βάζο, οτε σν λεκιασμένο σεντόνι, λλ σν σμα χωρς ολή, σν κρύσταλλο χωρς σημάδι, σν κάτι πο δν χει ποτ συγκολληθε, λλ διατηρε τν ρχική του κεραιότητα. Ατ εναι πρώτη ρετή.

ταπεινοφροσύνη

Δεύτερη ρετή, ταπεινοφροσύνη. Τί ραία, τί μεγάλη ρετή! κούσαμε στν κκλησία μας, στν ρχ το Τριωδίου, τν παραβολ το Τελώνου κα το Φαρισαίου κα κε λεγε εαγγελιστς τι « ταπεινν αυτν ψωθήσεται» (Λουκ. 18,14). πίσης, πρτος μακαρισμς φιερώνεται στος ταπεινούς: «Μακάριοι ο πτωχο τ πνεύματι, τι ατν στιν βασιλεία τν ορανν» (Ματθ. 5,3). Πτωχς τ πνεύματι εναι ατς πο εναι ταπεινός, ατς πο δν χει σ καμία διαίτερη πόληψη τν αυτό του. Λέγουν κάποιοι -χωρς κατ᾿ νάγκην ατ ν εναι σωστ - τι λέξη ταπεινς προέρχεται π τν τάπητα, τ χαλί. Ταπεινς εναι ατς πο δέχεται ν τν πατς χωρς ν διαμαρτύρεται. Κα καμι φορ εναι μερικ χαλι πο τ πατς κα ζωντανεύουν πι πολύ. τσι εναι ταπεινς νθρωπος. ταπεινς εναι εκόνα τς Θεοτόκου· παραδίδεται στ θέλημα το Θεο κα ποδέχεται τ μεταμορφωτικ χάρι Το μέσα στν ψυχή του.

πομονή

ς πλησιάσουμε τν τρίτη ρετή. «Πνεμα πομονς». «ν τ πομον μν κτήσασθαι τς ψυχς μν» (Λουκ. 21,19), λέγει Κύριος στος μαθητές Του. λλη μία ρετ πο τόσο χρειάζεται, λλ τόσο τν γνοε ποχή μας. Στς μέρες μας δν κάνουμε πομονή.
Θέλουμε τν Θε ν παντήσει δ κα τώρα. Κα Ατς δν παντ. χει τος λόγους Του. Ατ πο χρειάζεται εναι ν κάνουμε πομονή, γι ν λθει ρα το Θεο στν ψυχή μας· χι χρόνος τς δικς μας πιλογς.
λλοτε πάλι παίρνουμε μία πόφαση κα θέλουμε δ κα τώρα ν καταφέρουμε τν στόχο μας. Χρειάζεται πομον το αυτο μας, ν πομείνουμε τν αυτό μας. Ν τν περιμένουμε, ν λθει κα κείνου ρα.
Τρίτη περίπτωση, πομον το δελφο μας, το διπλανο μας. χουμε τ παιδί μας. Παίρνει ναν λλο δρόμο, κάνει λλες πιλογς στ ζωή του π ατς πο μες θ θέλαμε. Τρέμει τ φυλλοκάρδι μας. Τ καλομε, το κάνουμε μία πίθεση λέγχου, δίνουμε κα μερικς συμβουλς κα παιτομε ν διορθωθε. Μ δ γίνεται τσι. μες τόσο εκολα διορθωνόμαστε; δ χρειάζεται ν κάνουμε πομον γι τ παιδί μας. Ν τ περιμένουμε. Γι᾿ ατ λέγει «ν τ πομον μν κτήσασθαι τς ψυχς μν». Μ τν πομονή σας θ ποκτήσετε τν λεγχο τν ψυχν σας. Μ τν πομον θ πιάσεις τν ψυχή σου κα θ τν κυβερνήσεις, θ κρατήσεις τ τιμόνι της. τσι, μ τν πομονή μας, περιμένοντας τν Θεό, δίνοντας χρόνο στν αυτό μας, ναγνωρίζοντας στ παιδιά μας κα στος συνανθρώπους μας τ δικαίωμα το χρόνου τους, θ κερδίσουμε κα τς δικές τους ψυχές, θ ποκτήσουμε κα τς δικές μας. Θ τς κατακτήσουμε ν Χριστ κα ν γάπ.

γάπη

Τέλος, ζητομε «πνεμα γάπης». Στν Κλίμακα τν ρετν, πως τν παρουσιάζει γιος ωάννης, μφανίζεται διάκριση ς « μείζων τν ρετν». Στ τέλος πάρχει να κεφάλαιο γι τρες ρετές: τν πίστη, τν λπίδα κα τν γάπη. «τ τρία τατα», πως λέει πόστολος Παλος, «μείζων δ τούτων γάπη» (Α Κορ. 13,13). γάπη γενική: κα πρς τν Θε κα πρς τν δελφ κα πρς λο τν κόσμο. Δν πάρχει γαπ ναν, δυό, πέντε, τν οκογένειά μου, τος φίλους μου κα δν γαπ τος λλους. γάπη χει ατς πο γαπ λη τν κτίση. γαπ τ ζα, γαπ τος χθρούς, γαπ τος γνωστος κα τος γνώστους, γαπ τος εεργέτες κα ατος πο τν ντιπαθον, πως Θες «βρέχει π δικαίους κα δίκους». γάπη μεριζομένη κα μ καθολικ δν εναι γάπη.
γάπη δν διαιρε οτε ξεχωρίζει τος ποδέκτες της, λλ κομματιάζει τν πηγή της. ν δν πάρχει ατ γάπη πο μς κάνει ν κομματιαζόμαστε, γιατ διπλανς εναι δελφός, εκόνα το Θεο, δν θ μπορέσουμε ν περάσουμε στ πρόσωπο το Θεο. π τν εκόνα περνμε στ πρωτότυπο. π τν δελφ στν Θεό. Τν δελφ βαλε Θες δίπλα μας, γι ν μς θυμίζει τι πόρτα τς σωτηρίας μας εναι σκηση τς γάπης. Τί φοβερ ρετή! λλ τί δύσκολη πο μς φαίνεται! Πόσο μως διαφορετικ δν θ ταν κοινωνία μας, ν μπορούσαμε ν εχαμε ατν τν λευθερία, τν πληρότητα, τ θυσιαστικότητα τς γάπης, τν περβολ τς γάπης! Ν γαπμε τος λλους χι σν τν αυτό μας, λλ πι πολ κα π τν αυτό μας, γιατ λλος, πλησίον, εναι κομμάτι μας, εναι καλύτερος αυτός μας, εναι παιδ κα δελφός του Χριστο, εναι ρατς Θες κείνης τς στιγμς· εναι φορμ γι τν ξοδο π τν γωισμό μας, εναι εκαιρία γι τ συνάντηση μ τν Θεό μας.
Νά, λοιπόν, τί ζητομε. Ν μς παλλάξει Θες π «πνεμα ργίας, περιεργείας, φιλαρχίας κα ργολογίας» κα ν φυτέψει στν καρδι μας «πνεμα σωφροσύνης, ταπεινοφροσύνης, πομονς κα γάπης».

Τ «μ πταίσματα» κα κατάκριση το δελφο

Κα συνεχίζει προσευχή: «Ναί, Κύριε, δώρησαί μοι το ρν τ μ πταίσματα κα μ κατακρίνειν τν δελφόν μου». Δσ᾿ μου τ μεγάλη ελογία ντ ν σχολομαι μ τ ποθετικ λαττώματα κα τς δυναμίες το δελφο μου, ν κοιτάξω τ πραγματικ δικά μου πταίσματα. Λέει πάλι γιος ωάννης τς Κλίμακος, τι κόμα κι ν ζοσες κατ χρόνια κα κάθε μέρα ριχνες δάκρυα σο εναι τ νερ το ορδάνη ποταμο, δν θ μποροσες ν ξεπλύνεις τ πραγματικά σου λαττώματα, πο μως ποτ δν θ μπορέσεις ν διακρίνεις. ς χει καθένας μας τν ασθηση μίας στοιχειώδους ατογνωσίας, πς διακατεχόμεθα π δυναμίες, π πάθη, π μαρτίες τς ποες συνεχς διαπράττουμε. καθένας μας χει τ δικό του φορτίο τν παθν κα τν δυναμιν. Μ ατ ν σχοληθε. Ατ θ πε ατογνωσία. «Δώρησαί μοι, Κύριε, το ρν τ μ πταίσματα». Ν ντικρύζω τ δικά μου πταίσματα κα ν μν κατακρίνω τν δελφό μου κα ν μν τν καταδικάζω μέσα μου ετε μ τν λόγο, ετε μ τν σωτερικ σκέψη κα κρίση μου.
πάρχει νας γιος π τος πι γλυκος κα γαπημένους πρόσφατους γίους, γιος Σάββας Νέος της Καλύμνου. νας γιος, ποος κοιμήθη τ 1948. Πέρασε κα να διάστημα τς ζως του στν θήνα. Τν τιμ διαίτερα Κάλυμνος. Σύγχρονος γιος! Λίγο μετ τν γιο Νεκτάριο. νας γλυκύτατος νθρωπος. νας πιεικέστατος γιος. Παραμυθητικός, φιλάνθρωπος, γεμάτος συμπάθεια κα κατανόηση, πιείκεια κα συγχωρητικότητα. Συνέρρεε κόσμος γι ξομολόγηση. λα τ συγχωροσε. Γι δύο μως μαρτίες ταν δυσώπητος. μία βλασφημία, κα τ καταλαβαίνουμε. δεύτερη κατάκριση. Κατέκρινες τν δελφό σου κα το τ λεγες; Αστηρ κανόνα βαζε. κοινωνησία! Νηστεύεις; Ρωτοσε. Μ σ καταβροχθίζεις τς σάρκες το δελφο σου. γιος ατός, ατ τ ρνάκι, δν μποροσε ν δεχθε τ πάθος τς κατάκρισης. Μεγάλη μαρτία πο ροκανίζει τν δια τν πόσταση τς κοινωνίας ν τ κκλησί. νας ν φάει τν λλον. Ν τν κουτσομπολέψει, ν τν καταδικάσει. Μέσα στν δια τν νορία, στ σπίτια μας, στος χώρους ργασίας μας. Σκληρο πικριτές, νυποχώρητοι θεατς λαττωμάτων, πίμονοι ρευνητς σφαλμάτων. Δυστυχς, ρρώστια ατ εναι κα παλι κα βαθει κα διαδεδομένη.
Θ κάνω μία σύνοψη πο περιγράφει τ βαθύτερο θος κα τν λόγο ατς τς προσευχς, μέσα π τέσσερις παρατηρήσεις. ν προσέξουμε, παρουσιάζει μερικ πολ νδιαφέροντα κρυμμένα χαρακτηριστικά.

προσευχ το σίου φραμ στιάζει μέσα μας

Τ πρτο εναι τι στν παρίθμηση τν παθν τς προσευχς ποφεύγονται τ θανάσιμα λεγόμενα πάθη, πως τ μίσος, φιληδονία, θυμός, φιλαργυρία κα λλα, κα ναφέρονται μερικ πο μλλον συνήθεις νθρώπινες δυναμίες εναι παρ ντονα διαστροφικς καταστάσεις. Ποις λόγος πο πιλέγονται ατ κα χι τ πρτα; ργία, ργολογία δν βλάπτουν κανέναν λλον παρ μόνον τν νθρωπο πο τς χει. Κα εναι τόσο νθρώπινο ν εναι κανες περίεργος στω ν πιζητε τ πρωτεα. Ποιός, λήθεια, δν τ χει κάπως μέσα του ατά; πάντηση εναι τι δ προσευχόμαστε χι γι διαστροφς πο μόνοι μας πρέπει ν καταπολεμήσουμε λλ γι σωτερικς δυναμίες πο νδόμυχα καλλιεργομε κα πνίγουν τν λευθερία μας κα μς χρειάζεται τόσο βοήθεια το Θεο.
προσευχ ατ χει σν στόχο τ συμμάζεμα το αυτο, τ ν λθει κανες «ες αυτόν». Ἐὰν σκοπός μας εναι στροφή μας πρς τν Θεό, τότε πρέπει πωσδήποτε ν προηγηθε στροφ πρς τ μέσα μας: «Νος μ σκεδαννύμενος π τ ξω, πανεισι ες αυτν κα δι᾿ αυτο πρς τν Θεόν». Γι᾿ ατ κα τ τέσσερα πάθη γι τ ποα μιλάει εναι πάθη πο δν φαίνονται μεγάλα, λλ χουν καταστροφικ δράση μέσα μας. Εναι πάθη διασπορς τς σκέψης κα σκορπισμο τς καρδις, πάθη πο ξοδεύουν τν πλοτο της: ργία τν χρόνο της· περιέργεια τν λήθειά της, τν στροφ στ να «οκ στι χρεία»· φιλαρχία τν γάπη της, τ σχέση της μ τν δελφό· κα ργολογία τν λόγο της. λα μαζ τν περιουσία τς πνευματικς οσίας της. Καταναλώνουν τ δυναμικ τς ψυχς στ μ οσιώδη. Τότε γίνεται πολυπόρευτος διάνοια κα στ συνέχεια λισθηρά, πως λέγει λλο σιος φραίμ. Γλιστράει, ξεφεύγει, χάνεται, καταστρέφεται.
ν μως συμμαζευτε νος, τότε μπορε ν κάνει προσευχ κα ν στραφε πρς τν Θεό. Βλέπετε κα π τς ρετς δν πιλέγει τν προσευχή, τ μετάνοια, τν πίστη, τν γκράτεια, τν λεημοσύνη, τ νηστεία. λλ διαλέγει ρετς πο συχάζουν τν σω νθρωπο κα τν συμμαζεύουν, πως σωφροσύνη καταστέλλει τς κινήσεις τς σάρκας, ταπεινοφροσύνη τ πετάγματα το γωισμο, πομον τ ξαφνιάσματα το χρόνου κα γάπη τς νοχλήσεις τν δελφν. Κάποιες διαλέγει π τς ρετς κα κάποια π τ πάθη. Ατ τ πάθη τ ποα εναι πολ λεπτ κα ποτελον τ βάση τς ρρώστιας τς ψυχς κα ατς τς ρετς πο ποτελον τ θεμέλιο τς νάστασης κα τς νάτασής της. Ατ εναι τ να.

Ο ρετς ς δωρες το Θεο

Τ δεύτερο. Ο ρετς σ ατν τν προσευχ δν μφανίζονται σν κατάκτηση, σν νθρώπινο κατόρθωμα, λλ σν δωρες το Θεο. Τ ρμα πο χρησιμοποιεται γι τν πόκτησή τους εναι τ «Δώρησαί μοι», χάρισέ μου. Δν λέει τι θ προσπαθήσω ν τ ποκτήσω, λλ τ ζητάει προσευχόμενος π τν Θε ς δρα. Ο ρετς εναι δρα. Δν εναι κατορθώματα. Εναι καρπς τς χάριτος· χι το γώνα. γώνας πλ κφράζει τ φιλότιμό μας. Εναι τ ναγκαο λασσον. χάρις εναι τ νεργον μεζον. σο κι ν προσπαθήσουμε, χωρς τ χάρι το Θεο, τίποτα δν θ καταφέρουμε. Κα ν δν ταν ποτέλεσμα τς χάριτος κα τν δωρεν το Θεο στ ζω μς ατς ο ρετές, τότε ποιος τς εχε θ δικαιοτο ν καυχται. ν τώρα, κι ν τς χεις, δν δικαιοσαι ν καυχηθες, γιατί κα πομον κα γάπη κα σωφροσύνη κα ταπεινοφροσύνη εναι μείζονα δρα πο τελικς τ χορηγε Θες σ ατος ο ποοι χουν καταθέσει ς λάχιστη προϋπόθεση τ συγκατάθεσή τους: «τί δ χεις οκ λαβες; ε δ κα λαβες, τί καυχσαι ς μ λαβών;» (Α Κορ. 4,7).

Τ «πνεμα» ς φρόνημα

ς προχωρήσουμε στν τρίτη παρατήρηση, στ λέξη πνεμα. σιος προτάσσει τν παθν κα τν ρετν ατ τ λέξη: «πνεμα ργίας», δν λέγει ργία. Κα μετ λέγει «πνεμα σωφροσύνης». Τί σημαίνει ατ λέξη; Σημαίνει ν μο δώσει Θες τ διάθεση, τ φρόνημα, τν πόθο ν λαχταρήσω ατς τς ρετές, ν μισήσω ατς τς δυναμίες, στε πάνω σ᾿ ατν τν σωτερικ κατάσταση κα πιθυμία, στ δαφος ατό, ν μπορέσει κενος ν φυτεύσει τν σπόρο τς ρετς. Ατ πο μς χρειάζεται, λοιπόν, κα προσευχόμαστε εναι τ φρόνημα τς ρετς, τ πνεμα τς ρετς, γι ν μπορέσει Κύριος ν μς δώσει τν δια τν ρετή, τν καρπ τς ρετς.

Δολος κα δελφός

Κα τ τέταρτο εναι πολ ραο. «Κύριε κα Δέσποτα τς ζως μου, πνεμα ργίας, περιεργείας, φιλαρχίας κα ργολογίας μή μοι δς». Δν θ τ σχολιάσουμε ατό. «Πνεμα δ σωφροσύνης, ταπεινοφροσύνης, πομονς κα γάπης χάρισαί μοι τ σ δούλ. Ναί, Κύριε, δώρησαί μοι το ρν τ μ πταίσματα κα μ κατακρίνειν τν δελφόν μου».
νώπιον το Θεο χριστιανς εναι δολος κα δίπλα στν πλησίον εναι δελφός. Σ ατ μας καλε κκλησία, χι μόνον τ Μεγάλη Τεσσαρακοστ λλ πάντοτε. Ν λέμε «δολοι χρεοί σμεν, τι φείλομεν ποισαι πεποιήκαμεν» (Λουκ. 17,10). Τελικά, κα τ καλ πο κάνουμε εναι ατ πο πρέπει ν κάνουμε, γιατ εμαστε χρηστοι δολοι. Τ λέει πόστολος Παλος. Ν ασθανθε καθένας νώπιον το Θεο τν ταπείνωση το δούλου κα δίπλα στν πλησίον τ χαρ το δελφο.
τσι ν ξεκινήσουμε τν πορεία μας τν πνευματική, μ ατ τ φρόνημα κα σ ατ τ πνεμα ν τν ναβαπτίσουμε, θ μπορέσουμε, ν προχωρήσουμε π τ θος, πως επαμε προηγουμένως, στν κατάσταση τν ρετν. Τότε Θες θ δώσει ατς ο ρετς ν διακρίνουν κα τ ζω το καθενός μας σ κάποιο βαθμό, λλ κυρίως θ δώσει ν νθίσουν στ δαφος τν πνευματικν κοινοτήτων μας, τς διας μας τς κκλησίας. ν ζούσαμε ς κκλησία ατν τ καθαρότητα, δν θ χρειαζόταν ν μιλμε γι κάθαρση. ταν στν κκλησία μας κυριαρχε σωφροσύνη, ταπεινοφροσύνη , πομον κα γάπη, τότε τί θέση χει λεγόμενη κάθαρση; Τότε δν θ μασταν κκλησία πο τς παιτον κάθαρση , λλ θ μασταν κοινωνία πο θ χόρταινε π γνήσια μαρτυρία.
Ν δώσει Θες προσευχ το σίου φραμ ν εναι μία προσευχ πο ατς μν τν γραψε, μες μως ς κκλησία κα πρόσωπα τ ζομε. Μία προσευχ πο θ βγαίνει π τν καρδιά μας, θ βγαίνει μως κα π τ ζωή μας.
Τότε, καθς θ φθάνουμε στ Πάσχα, ψυχή μας θ εναι τοιμη κα καθαρ σν τν κεν τάφο ν δεχθε τν ναστημένο Χριστό. Ν δώσει λοιπν Θες πλούσια τν ελογία Του κα κατ τ πόλοιπο διάστημα τς Τεσσαρακοστς, κα λους ν μς ξιώσει πανέτοιμοι, μλλον σο τ δυνατν τοιμοι, ν μπομε μέσα στ κανάλι ατ τ ελογημένο , σ ατν τν μετασχηματιστ τς Μεγάλης βδομάδος, γι ν φθάσουμε νωμένοι κα γαπημένοι νώπιόν του Θεο ς δολοι κα μεταξ μας ς δελφοί,γι ν μπορέσουμε λοι μαζ κα καθένας ξεχωριστ ν τν ντικρύσουμε ναστάντα. μήν.
πηγή: Νικολάου, μητρ. Μεσογαίας κα Λαυρεωτικς, «π τ καθ᾿ μέραν στ καθ᾿ μοίωσιν», κδ. ν πλ, 2008 (Αποσπάσματα)