5 Μαρτίου 2012

Ήχος πλάγιος του δευτέρου σκληρός χρωματικός



                                             Πλάγιος του Δευτέρου

Ο έκτος κατά την τάξη των ήχων είναι  ο πλάγιος του δευτέρου (πλβ΄), είναι πιθανότατα παρεμφερής προς τον Υπολύδιον τρόπο τον αρχαίων.Ανήκει  στο χρωματικό γένος όπως και ο κύριός του ο δεύτερος, αλλά λόγω των διαφορών τους κυρίως στα διαστήματα της κλίμακας, τους ξεχωρίζουμε σε μαλακό χρωματικό (…β΄ ήχος), και σκληρό χρωματικό( πλβ΄).
Βάση: Ο πλβ΄ στα  στιχηραρικά και παπαδικά μέλη έχει βάση τον Πα, ενώ στα ειρμολογικά έχει βάση τον Βου ή τον Δι .

Κλίμακα: Χρησιμοποιεί την σκληρή χρωματική κλίμακα των 6-20-4  μορίων διαζευγμένη με ένα  μείζονα Δι-Κε τόνο 12 μορίων στα παπαδικά και στιχηραρικά χρησιμοποιεί μικτή κλίμακα, δηλαδή, το βαρύ τετράχορδο (Πα έως Δι) χρωματικό, ενώ το οξύ (Δι-Πα΄) διατονικό και συνήθως με γραμμές Άγια (κυρίου τετάρτου). Το ειρμολογικό μέλος χρησιμοποιεί την κλίμακα του Β΄ήχου ( μαλακού χρώματος εκ του Βου ή Δι), διαφέροντας φυσικά στην πορεία του μέλους και στις καταλήξεις  από τον δεύτερο.
Ήχος πλβ΄σκληρός χρωματικός


Δεσπόζοντες φθόγγοι: Στα στιχηραρικά-παπαδικά δεσπόζουν οι Πα-Δι-Κε-Πα΄, ενώ στα ειρμολογικά ο Βου και Δι.

Καταλήξεις: και πάλι θα ξεχωρίσουμε τα στιχηραρικά- παπαδικά από τα ειρμολογικά , και θα πούμε πως στα μεν πρώτα γίνονται ατελείς καταλήξεις στους Δι,Κε, εντελείς και τελικές στον Πα και τελικές προς παύση στον Δι, ενώ στα ειρμολογικά ατελείς στον Δι , εντελείς και τελικές στον Βου,και τελικές προς παύση στους Δι,Βου.

Απηχήματα: Έχει για τα στιχηραρικά-παπαδικά το νεχεαννές όπου απηχεί όλο το βαρύ 4χορδο ξεκινώντας από την βάση και καταλήγοντας πάλι σε αυτή, ενώ για τον 4φωνο ειρμολογικό είναι το ίδιο μόνο που καταλήγει στον Κε..(… στη 4φωνία , από τον πλάγιο στον κύριο γιατί είπαμε πως τα ειρμολογικά ψάλλονται σε δεύτερο ήχο).

                
Έλξεις : Δεν μπορούμε να πούμε ότι υπάρχουν ιδιαίτερες έλξεις στον πλβ΄, η κλίμακά του είναι ήδη  στα όρια της με τα διαστήμα τα των 6-20-4—12—6 -20-4 , μια παρατήρηση μόνο , κατά την κατάβαση της κλίμακας το 6αρι,  Βου-Πα, μπορεί να γίνει 4αρι και να γίνει 6αρι το Δι-Γα…( εκ της προφορικής παραδόσεως).

Συστήματα: τα συστήματα που ακολουθεί ο πλ β΄ είναι το οκτάχορδο, γι αυτό και έχει μεγαλύτερη έκταση από τον κύριό του τον δεύτερο, όταν παραστεί ανάγκη αναβάσεως άνω του Πα΄, ή καταβάσεως κάτω του Πα (βάσης ) τότε χρησιμοποιεί και τον τροχό (5χορδο σύστημα).

Το ήθος του πλ β΄: Μιλώντας για το ήθος εννοούμε του στιχηραρικού  πλ β΄ διότι εφόσον ο ειρμολογικός ψάλλεται  κατά τον δεύτερο ήχο , θα έχει και το ανάλογο ήθος.
Έτσι μπορούμε να πούμε πως το ύφος του κλίνει προς το συσταλτικό, κατανυκτικό, παθητικό, και πένθιμο, ενώ ο Χρύσανθος σημειώνει εκτός από αυτά ότι ο ήχος αυτός αρμόζει σε άσματα, επικήδεια, αλλά και σε μελέτες υψηλές και θείες.


Οι  Ιαμβικοί στίχοι της παρακλητικής μας τον περιγράφουν:

«Έκτος μελωδός, αλλ΄ υπέρπρωτος πέλεις,
Ο δεύτερος συ των μελών δευτερεύων .
Τας ηδονάς συ διπλοσυνθέτους φέρεις ,
Του δευτέρου πως δευτερεύων δευτέρως,
Σε τον μελιχρόν, τον γλυκύν, τον τέττιγα,
Τον εν πλαγίοις δεύτερον τις ου φιλεί;»

Δηλαδή:

Έκτος μελωδός είσαι στην σειρά των ήχων. Με αξία περισσότερη και από πρώτος, μολονότι είσαι δεύτερος μεταξύ των πλαγίων, και έχεις δευτερεύοντα μέλη επειδή κατάγεσαι από τον δεύτερο.  Συ με τις πολλές και σύνθετες  και διπλές μελωδίες σου, διπλή προξενείς και την ευχαρίστηση, σε αυτούς που σε ακούνε ας έρχεσαι στη δεύτερη θέση κατά την τάξη από τον δεύτερο. Εσένα τον ευχάριστο σα το μέλι, τον γλυκό που η μελωδία του θυμίζει τον τέττιγα (τζίτζικα), τον δεύτερο μεταξύ των πλαγίων ποιος είναι δυνατόν να μην αγαπά;

Ακούστε τα απηχήματα …στο παρακάτω βίντεο.

  
Παραλλαγή και μέλος όλα σχεδόν τα αναστάσιμα....


   

2 σχόλια:

  1. Χριστός Ανέστη! Μήπως θα μπορούσατε να μου πείτε αν μπορώ να βρω εκτελέσεις του σύντομου Αναστασιματαρίου από τον γέροντα; Ενδιαφέρομαι για τα σύντομα (ειρμολογικά )κυρίως του πλαγίου β' που ψάλλονται με τη μαλακή χρωματική κλίμακα. Από την πρώτη στιγμή που άκουσα το κεκραγάριο του Α' ήχου (το στιχηραρικό) στο διαδίκτυο θαύμασα το χάρισμά του. Η γνώση του και παράλληλα η γλυκύτητα και απλότητα που αναδύεται από τις εκτελέσεις του κατακτά και τον πιο απαιτητικό μύστη της Βυζαντινής Μουσικής

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. Μετά από δεκαήμερη αναζήτηση τέτοιων αρχείων , καταθέτω ταπεινά τη λύση που βρήκα - γιατί κάποιος μπορεί να έχει παρόμοια ανάγκη . Ό,τι δεν υπάρχει εδώ, στις υπάρχουσες και υπέροχες εκτελέσεις του πατρός Παναρέτου , από τα ειρμολογικά των ήχων και δη του πλαγίου δευτέρου , μπορεί να τα βρει στην ιστοσελίδα http://www.asbmh.pitt.edu/HHronoglou/, μια ευγενική προσφορά του κ Χατζηχρόνογλου για όλους εκείνους που αγαπάμε τη Βυζαντινή Μουσική

    ΑπάντησηΔιαγραφή

Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.