Λίγα θεωρητικά του βαρέως ήχου .

                                                                       ΒΑΡΥΣ

Ο έβδομος κατά σειρά ήχος είναι ο πλάγιος του τρίτου ή βαρύς. Εδώ να σημειώσουμε ότι ο βαρύς έχει ιδιάζουσα αρκτική μαρτυρία η οποία δεν έχει καμία σχέση με τον κύριό του τον τρίτο, όπως συμβαίνει στους υπόλοιπους πλάγιους ήχους.

Ο βαρύς αντιστοιχεί στον Υποφρύγιο τρόπο των αρχαίων, και ονομάσθηκε έτσι επειδή έχει την χαμηλότερη τονικά  βάση όλων των ήχων, δηλαδή τον Ζω. Επειδή όμως το χαμηλό της βάσεως περιορίζει το μέλος και δεν επιτρέπει την κατάβαση σε βαρύτερους τόνους, έγινε μετάθεση της βάσεως στον Γα, σε ορισμένα όμως μέλη διατηρήθηκε η βάση του Ζω.

Βάση:

 Ο βαρύς έχει τρείς βάσεις, τον Γα  ( βαρύς εναρμόνιος εκ του Γα …ο ήχος του αναστασιματαρίου…), τον Ζω τον φυσικό (8 μόρια κάτωθεν του ΝΗ) και τον Ζω εν υφέση (12 μόρια κάτωθεν του Νη)

Κλίμακα :

 Χρησιμοποιεί την εναρμόνια κλίμακα σε μέλη στιχηραρικά –ειρμολογικά και την διατονική σε μέλη κυρίως της παπαδικής. Εδώ να τονίσουμε πως το θέμα κλίμακα στον συγκεκριμένο ήχο και ειδικά για τα αργά μέλη δεν είναι τόσο απλό και δεν μπορεί να αναλυθεί σε μια γνωριμία και μόνο με τον ήχο, όπως αυτή εδώ που προσπαθούμε να πετύχουμε μέσα από αυτές τις σημειώσεις, θα πρέπει να αναλυθεί και να διδαχθεί ο ήχος στον μαθητή από έμπειρο δάσκαλο, με πλούσιες θεωρητικές γνώσεις και φυσικά εμπειρία.

Παρόλα αυτά θα προσπαθήσουμε επιγραμματικά να δώσουμε μια εικόνα για το τι συμβαίνει στον βαρύ.

Βαρύς εναρμόνιος εκ του Γα (αναστασιματαρίου).

Βάση είπαμε έχει τον Γα και κλίμακα αυτή του τρίτου ήχου,( Φα μείζονα της ευρωπαϊκής..)  διαφέρει στους δεσπόζοντες φθόγγους που είναι Γα, Δι, Ζω΄, καταλήξεις κάνει ατελείς στον Γα, Δι, Πα, εντελείς στον Γα, και ενίοτε στον Νη, και τελικές στον Γα. Χρησιμοποιεί την εναρμόνιο φθορά επί του Ζω κυρίως, τη συναντάμε και στον Γα και σπανιότερα στον Βου. 

Βαρύς εναρμόνιος εκ του Ζω.

Βάση έχει τον Ζω ύφεση,  και η κλίμακά του αποτελείται από δύο διαζευγμένα εναρμόνια τετράχορδα (12-12-6) από μείζονα τόνο Βου-Γα (12), δεσπόζει ο Ζω και ο Δι γίνονται ατελείς καταλήξεις εις τον Δι και το Νη εντελείς στον άνω Ζω΄ και τελικές στον Ζω, στον Βου και στον Ζω΄ δε τίθεται εναρμόνιος φθορά.     

Απλός Βαρύς (.. μαλακός..) διατονικός.

 

Η κλίμακά του αποτελείται από συννημένα τετράχορδα των 8-12-10 αρχόμενος εκ του κάτω Ζω (βάση) με προσλαμβανόμενο Κε-Ζω΄(12), δεσπόζουν ο Ζω-Πα-Γα ενώ έλκεται ο Κε από τον Ζω΄

Βαρύς τετράφωνος (διατονικός).

 

Βάση έχει τον Ζω και πορεία διαξευγμένων τετραχόρδων 8-12-10, με διαζευκτικό τον Βου-Γα (12) και τον Γα ελκόμενο ενίοτε από τον Δι, χαρακτηρίζεται και ως χαμηλός λέγετος.

Βαρύς επτάφωνος διατονικός.

Και πάλι με βάση τον κάτω Ζω και κλίμακα πανομοιότυπη με του τετραφώνου όσο αφορά το κομμάτι Ζω-Ζω΄  ενώ από τον Ζω΄ έως τον άνω Γα΄ χρησιμοποιεί το πεντάχορδο το απλού βαρέως (8-12-10-8). Δεσπόζοντες έχει τους: Ζω-Δι-Ζω΄ και έλξεις τον Γα προς τον Δι και τον Κε προς τον Ζω΄.

Βαρύς πεντάφωνος (πρωτόβαρυς).

Βάση έχει τον φυσικό Ζω.

 Κλίμακα  έως τον Δι αυτή του απλού βαρέως.

 Ενδιατρίβει  γύρω από τον Δι (5 φωνές κατά το οξύ από την βάση εξ ου και 5φωνος) και επειδή  χρησιμοποιεί γραμμές του πρώτου ειρμολογικού ονομάζεται και πρωτόβαρυς, διαφέρει δε στις τελικές καταλήξεις (καταλήγει στον Ζω).
Στο σημείο αυτό μπορούμε,ε να αναφέρουμε και τον γνωστό ως Πεστενγκιάρ :

...ως μέσος του πλαγίου του πρώτου διφώνου φθορικού (νάος ή σαμπά) .
Άλλη μία κλίμακα του βαρέως είναι αυτή με την οποία ψάλλουμε "Τον Δεσπότη..." που ξεκινά με την φθορά του δευτέρου :

Μπορούμε να πούμε και άλλα τινά για τον βαρύ διότι όποιος ήχος καταλήγει στον Ζω χαρακτηρίζεται ως βαρύς και φυσικά να πούμε πως τις παραπάνω κλίμακες δεν τις συναντάμε στα μέλη καθαρές όπως τις περιγράψαμε αλλά αναμεμιγμένες μεταξύ τους και θα πρέπει κάθε φορά για να εκτελούμε σωστά να βλέπουμε τις «συμφωνίες» που κάνει το μέλος (..πχ: τετράφωνος, πεντάφωνος, επτάφωνος, κ.τ.λ…) καθώς και ποιοι φθόγγοι δεσπόζουν , για μια άρτια εκτέλεση. 

Το ήθος του Βαρέως: ποικίλει και κλίνει περισσότερο προς το ησυχαστικό λόγω της μικρής έκτασης του εναρμονίου (…συνήθως μέχρι τον άνω Ζω΄), στον διατονικό δε, έχει ύφος παρεμφερές με του λεγέτου, δηλαδή πανηγυρικό και ευφρόσυνο.

Απήχημα...εδώ:

Οι ιαμβικοί στίχοι της Οκτωήχου μας λένε τα εξής:

«οπλιτικής φάλαγγος οικείον μέλος

Ο του βάρους συ κλήσιν ειλιφώς φέρεις

Ήχον τον απλούν, τον βάρους επώνυμον,

Ο τους λογισμούς εν βοαίς μισών φιλεί

Ανδρών δε άσμα δευτερότριτε βρέμεις.

Ων ποικίλος δε, τους απλούς έχεις φίλους».

Δηλαδή : Εσύ που φέρεις την ονομασία του βάρους , έχεις μέλη που θυμίζουν στρατιωτική φάλαγγα.

Τον απλό τούτο ήχο τον βαρύ επονομαζόμενο,  ιδιαιτέρως αγαπούν όσοι αποστρέφονται τις σκέψεις και τις έννοιες που εκφράζονται με φωνές και κραυγές .

Σοβαρό άσμα που αρμόζει σε άνδρες αποδίδεις με ζωηρότητα εσύ που είσαι ο δεύτερος ήχος του εναρμονίου γένους μετά τον τρίτο, αν και έχεις ποικιλία στα μέλη σου,  φίλοι σου είναι οι απλοί άνθρωποι που αγαπούν την απλότητα του μέλους.