Περί ισοκρατήματος.

Οργανώνοντας την μικρή αυτή αναφορά στον περί ισοκρατήματος  λόγο,  θα πρέπει να κάνουμε σαφή μερικά πράγματα.

Να  επισημάνουμε δηλαδή  πως το παρόν άρθρο ουδεμία ισχύ επιστημονικής μελέτης ή ερευνητικού συγγράμματος φέρει, αλλά μπορεί να ληφθεί ως απόσταγμα της προσωπικής 25ετούς εμπειρίας του γράφοντος που με την σειρά του πάλι βασίζεται στις γνώσεις και στις εμπειρίες που απέκτησε, ακούγοντας και παρατηρώντας τους μεγάλους πρωτοψάλτες του 20^ου κυρίως αιώνα

Επίσης να τονίσουμε  ότι στα πρωτοχριστιανικά χρόνια δεν υπήρχε ψαλμωδία με ισοκράτημα τουλάχιστον με την μορφή που το γνωρίζουμε σήμερα, αλλά υπήρχε …όπως μας φανερώνει ο Μ. Βασίλειος και κυρίως ο Ιω ο Χρυσόστομος στην ομιλία του πάνω στην Α΄ επιστολή προς Κορινθίους … η υπήχηση, ένα είδος απλής μελωδικής γραμμής ή ακόμη και επανάληψη της πρώτης φωνής η οποία ήταν συνοδευτική και βοηθητική του μέλους. Ακουγόταν ασθενέστερα από το μέλος της πρώτης μελικής γραμμής όπως άλλωστε δηλώνει και η ετοιμολογία της λέξης..( υπήχηση =υπό + ήχος).

Αυτός λοιπόν ο τρόπος ομαδικής και αρμονικής ψαλμωδίας , έφτασε να εξελιχτεί σήμερα στο γνωστό μας ισοκράτημα.

Ήρθε η ώρα να παραθέσουμε ορισμένες πρακτικές συμβουλές που όμως απαιτούν και κάποιες μουσικές γνώσεις:

       -   Οι ισοκράτες ή και βαστακταί του μέλους, θα πρέπει να είναι δύο ή τρις (ή και περισσότεροι) κατά προτίμηση νέοι  ή και παιδιά ακόμη 
    - Θα πρέπει να έχουν μουσική αντίληψη και σταθερή φωνή.

-                 - Δεν πρέπει να παίρνουν όλοι μαζί αναπνοή συγχρονισμένα για να μην επικρατεί ολική παύση του ίσου και όταν σταματά το μέλος αυτοί θα πρέπει γλυκά να ακούγονται.

-                 - Αρχίζουν συγχρόνως με το μέλος  και σταματούν με την χειρονομία του πρωτοψάλτη.

-                   -  Στις καταλήξεις ακολουθούν το μέλος .

-                  - Πρέπει να ακούγεται το ίσον σαν τον βόμβο (ήχο) που κάνουν οι μέλισσες στο μελίσσι , ενώ οι ισοκράτες θα πρέπει να ακολουθούν τις συλλαβές των λέξεων χωρίς να τονίζουν πολύ τα σύμφωνα κατά προτίμηση με μισόκλειστο το στόμα.

-               -    Πρέπει να γνωρίζουν μουσική για να ξέρουν ανά πάσα στιγμή πού είναι ο πρωτοψάλτης στο μουσικό κείμενο και να κάνουν ακριβώς τις αλλαγές εκεί που είναι σημειωμένες.

-                -  Χρειάζεται σταθερότητα φωνής καλός συγχρονισμός , καλή προφορά, και συνοχή.

-         Η ένταση θα πρέπει να είναι στο 20% με 25% μέγιστο σε σχέση με την φωνή του πρωτοψάλτη έτσι ώστε να ακούγετε στο σύνολο σαν ένα μουσικό απαλό βελούδινο χαλί.

-               -  Το ισοκράτημα δεν πάει ποτέ υψηλότερα από το μέλος εκτός αν πρόκειται για μικρά παιδιά όπου μπορούν να πάνε αντιφωνικά.

-               -   Με το ισοκράτημα μπορούμε να προσδώσουμε εμείς τον χαρακτήρα πού θέλουμε στο μουσικό μας κείμενο.

-               -   Επειδή όλοι οι φθόγγοι της κλίμακας για μία νότα είναι «σύμφωνοι» μεταξύ τους εκτός από δύο, τον προηγούμενο και τον επόμενο όπου είναι «διάφωνοι», αυτό δεν σημαίνει ότι όλοι ταιριάζουν για το ισοκράτημα μας … εξαρτάται.

 (πχ: ο νη είναι διάφωνος με τον ζω και τον πα… άρα αν το μέλος κινείται γύρω από τον νη τα πιθανά ισοκρατήματα είναι  :ο νη, Βου, γα, δη, κε που βέβαια το καθένα από αυτά χαρακτηρίζουν  διαφορετικό ήχο και άκουσμα.)

-                 -  Τα κύρια ισοκρατήματα είναι συνήθως οι βάσεις των ήχων των τετραχόρδων και των πενταχόρδων και όχι ότι μας ταιριάζει στο «αυτί» πάντα.

-                   -  Το τέλειο ισοκράτημα είναι η στη μία διαπασών π.χ: αν το μέλος ενδιατρίβει στον Κε το τέλειο είναι ο κάτω κε, …αν στον Δι είναι ο κάτω δι…κ.τ.λ.

-                  -   Οι πολλές αλλαγές των ισοκρατημάτων απομακρύνουν το ύφος του μέλους από την πατριαρχική μας παράδοση, και αποσπούν τον νου των πιστών.

-                   -   Και τέλος απορρίπτουμε φυσικά  κάθε προσπάθεια προσχώρησης του δυτικού τρόπου εναρμόνισης του μέλους … με διπλά, τριπλά ισοκρατήματα του τύπου συγχορδίας (1^η, 3^η, 5^η   …… «..την αρμονία της καντάδας…».. όπως είχε επισημάνει και ο ακαδημαϊκός Μ. Καλομοίρης  )   στην καθ υμάς εκκλησιαστική μας μουσική, γιατί όπως σημειώνει και ο Θρ. Γεωργιάδης καθηγητής της μουσικολογίας στο πανεπιστήμιο του Μονάχου…

 « ..η εναρμόνιση κατά τον ευρωπαϊκό τρόπο καθιστά δυσκίνητη και την ποιο ανάλαφρη μελωδία καταστρέφει τον άυλο ρυθμό και διαστρέφει την ελαστικότητα και ποικιλία των διαστημάτων.»

Σαν κατακλείδα θα πρέπει να τονίσω για μια ακόμη φορά τον σκοπό της μουσικής μας που σίγουρα δεν είναι η τέρψη της αίσθησης της ακοής, ..(.. χωρίς αυτό να σημαίνει ότι η απουσιάζει το στοιχείο της ευχαρίστησης και της απόλαυσης…).. αλλά το μέσο που θα κάνει τον πιστό να συγκεντρωθεί στην επικοινωνία του με το Θείο.